بسیاری از چهره های سرشناس در گوشه و کنار دنیا به اختلالات جسمی و روان پزشکی مبتلا هستند. صحبت کردن در مورد این مسایل در افزایش اطلاعات عمومی جامعه بسیار موثر است. چندی پیش، این اتفاق در جامعه ما در مورد ام اس افتاد و گروهی از بازیگران مبتلا در رابطه با ابتلایشان به این بیماری دستگاه عصبی صحبت کردند تا میزان اطلاعات مردم را افزایش دهند و عموم را نسبت به آن و نیازهای افراد مبتلا حساس کنند.
بیماری های جسمی انگ زیادی ندارند اما در مرود اختلالات روان پزشکی این گونه نیست. به همین دلیل افراد مبتلا معمولا آن را پنهان می کنند. اینکه ترانه علیدوستی به عنوان یک سوپراستار در مورد اختلال روان پزشکی خود در توییتر صحبت کرده، قدم بزرگی است برای از بین بردن انگ و باورهای نادرستی که در مورد اختلالات روان پزشکی در جامعه وجود دارد. از طریق این مطلب ضمن تشکر از این هنرپیشه ارزنده کشورمان به دلیل برداشتن این قدم و توضیح این اختلال، در مورد آن بیشتر توضیح می دهم تا با کلاستروفوبیا و حمله پانیک آشنا شوید.
کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی چیست؟
آنچه به دنبال فوبیا نگران کننده است، شدت اضطرابی است که ایجاد می شود. در موارد شدید تنگناهراسی، فرد دچار اختلال یا حمله پانیک (هول) می شود. حمله پانیک، نوعی اختلال روان پزشکی همراه با فوبیا و درواقع، شدیدترین نوع اضطراب است که بسیار ناتوان کننده است و بین 15 دقیقه تا 2 ساعت طول می کشد.
به دنبال حمله پانیک فرد دچرا تپش قلب شدید می شود و حس می کند قلبش رد حال ایستادن است و به کمک نیاز دارد. حمله پانیک، بدترین تجربه ای است که فرد می تواند داشته باشد و شبیه رویارویی با مرگ است. در تنگناهراسی یا کلاستروفوبیا وقتی فرد در موقعیتی نامناسب برای مدت طولانی قرار می گیرد، احتمال بروز حمله پانیک بسیار بالاست.
در این شرایط فرد گمان می کند نجاتی برای او وجود ندارد زیرا محیط از همه طرف بسته است. حتی فرد اصلا به این موضوع توجه نمی کند که آدم هایی در محیط هستند که می توانند به او کمک کنند.
فوبیا یا هراس چیست؟
فوبیا یا هراس شدید، نوعی اختلال روان پزشکی است که در گروه اختلالات اضطرابی قرار می گرد و به این معنی است که فرد مبتلا از موضوع یا موقعیتی به شدت دچار اضطراب و ترس می شود که این هراس به طور غیرعادی بیشتر از آن چیزی است که آن موقعیت یا شیء خاص می تواند به بار آورد و با زمینه فرهنگی و اجتماعی فرد تناسب ندارد. (به این موقعیت که اضطراب را فرا می خواند، محرک هراس می گویند).
این مساله خاص می تواند گربه، سگ، خون، ارتفاع، صاعقه، تاریکی، مکان های بسته و... باشد. فرد مبتلا به فوبیا در کل زندگی عادی و طبیعی ای دارد اما هنگام مواجهه با حیوان یا قرار گرفتن در مکان یا موقعیتی که نسبت به آن فوبیا دارد؛ دچار علائم اضطرابی شدیدی می شود به طوری که عملکرد طبیعی او دچار اختلال خواهدشد. حتی لازم نیست موقعیت واقعا ایجاد شود. فرد مبتلا به فوبیا گاهی حتی از فکرکردن به موضوعی که از آن هراس دارد هم ممکن است دچار اضطراب شود.
این نوع اختلال روان پزشکی گاهی زندگی فرد را واقعا مختل می کند و گاهی بسیار آزاردهنده است. مثلا افرادی که از مکان بسته ترس دارند، اگر شغلشان در طبقه پنجم یا ششم یک ساختمان باشد، ممکن است هرگز سوار آسانسور نشوند و همیشه از پله ها رفت و آمد کنند.
فوبیا را چطور درمان کنیم؟
فوبیا جزو اختلالاتر وان پزشکی محسوب می شود و درمان اصلی آن رفتاردرمانی کنار روان درمان است. روشی که بیشتر به کار می رود، «مواجهه و جلوگیری از پاسخ» است. در این روش فرد را با عاملی که باعث فوبیا می شود به صورت تدریجی و مصنوعی مواجه و تلاش می کنند از بروز پاسخ اضطرابی در او پیشگیری کنند. این کار باید کنترل شده باشد. در غیر این صورت عامل حمله پانیک در فرد است.
درمان فوبیا ممکن است چند ماه طول بکشد و آموزش هایی به فرد داده می شود تا بتواند در این مدت خود را در صورت مواجهه با موقعیت های ناخوشایند کنترل کند. اوایل درمان نیز از دارودرمانی استفاده می شود تا از برزو حملات اضطرابی شدید پیشگیری شود. اظهار هیجان و بیان حالات همراه با تنفس عمیق و حرکات ریلکسیشن باعث کاهش احتمال حمله پانیک در بیماران می شود. ترانه علیدوستی نیز زمانی که در دالانی در فرودگاه دچار این حمله شد، تلاش کرد با بیان احساسات و کمک گرفتن از اطرافیان برای خارج شدن از محیط از بروز حمله پانیک جلوگیری کند.